- سبد خرید شما خالی است!
- ورود به فروشگاه
ابزار کار سفالگری را می‌توان به سه گروه به شرح زیر تقسیم کرد:
– وسایل و تجهیزات آماده‌سازی مواد اولیه
– وسایل، ابزار و تجهیزات مورد نیاز شکل‌دهی بدنه و تولید محصول
– وسایل و تجهیزات مورد لزوم جهت پخت فرآورده‌های سفالی و سرامیکی
ابزار کار سفالگری برای آماده‌سازی مواد اولیه
این ابزار کار سفالگری به ۵ دسته زیر تقسیم بندی می‌شوند:
۱) «سنگ‌شکن
سنگ‌شکن‌ها که خود انواع و اقسام گوناگونی را شامل می شود، کار خرد کردن سنگ‌ها را انجام می‌دهد.
۲- آسیاب
ماشین‌آلاتی هستند که کار نرم و پودر کردن مواد را بر عهده دارند.
۳- «همزن» (Blunger)
همزن‌ها، مخازنی به شکل استوانه یا کثیرالاضلاع با پروانه‌هایی برای هم زدن مواد هستند.
در این نوع دستگاه‌ها که در برخی از کارگاه‌های سرامیک‌سازی وجود دارد، مواد اولیه به همراه آب – درحد مورد نیاز – وارد دستگاه می‌شود و پس از انجام کار همزنی توسط پروانه‌ها به صورت دوغاب یکنواخت خارج می‌شود.
۴- آهن‌رباها
کار جداساختن ناخالصی‌ها از مواد اولیه سرامیکی توسط آهن‌رباها انجام می‌شود. لذا در مسیر حرکت و عبور مواد اولیه، آهن‌رباهایی قرار می‌دهند تا ناخالصی‌ها گرفته شود.
۵- الک‌ها
کار الک – که بی شباهت به الک‌های معمولی نیست – جداسازی ذرات درشت از مواد اولیه دیگر است تا حتی‌المقدور مواد اولیه‌ای با ذرات یکنواخت برای کار تولید در اختیار باشد.
۶- پالایه فشاری
برای خارج کردن آب اضافی از دوغاب سرامیک و تهیه خمیر بدنه از آن از دستگاهی به نام «فیلتر پرس» استفاده می‌شود و ساده‌ترین روش تبدیل دوغاب به خمیرگل بدنه، استفاده از کیسه‌های پارچه‌ای است. بدیهی است با اضافه کردن تعداد کیسه‌ها، عمل آب‌زدایی با سرعت بیشتری انجام می‌شود، به طور معمول از زمان تهیه دوغاب تا موقع تبدیل آن به خمیر بدنه حدود ۱۲ تا ۱۴ ساعت طول می‌کشد و در کارگاه‌های مجهز سفال و سرامیک که به طور معمول تولید در مقیاس و حجم بالایی انجام می‌شود، حداقل یک دستگاه فیلتر پرس پیش‌بینی و تعبیه شده است تا مواد اولیه مورد نیاز به موقع تأمین و در اختیار باشد. گفتنی است کار تهیه گل و خارج شدن آب اضافی در کارگاه‌های کوچک و سنتی سفالگری، به شکل سنتی و یا پیش‌بینی حوضچه‌های تهیه گل انجام می‌شود.
۷- ورز دهنده‌ها
کار آن یکنواخت کردن و هواگیری نسبی خمیرگل است ضمن آن‌که با متراکم ساختن بیشتر خمیرگل خاصیت شکل‌پذیری آن را افزایش می‌دهد.
ابزار کار سفالگری برای شکل‌دهی بدنه و تولید محصول
برای معرفی این وسایل می‌توان به ۹ گروه زیر اشاره کرد:
۱- چرخ سفالگری
دستگاهی است که از چند جزء تشکیل یافته و در یک محفظهء گلی – آجری (تقریباًبه شکل میزی که سه سوی آن بسته باشد) جای دارد. جدیداً دستگاه چرخ کلاً از آهن ساخته می‌شود و قابلیت انتقال دارد.
سفالگر بر روی جایگاهی که همچون نیمکتی کوچک در پشت چرخ تعبیه می گردد، می‌نشیند و بعد از چرخش چرخ، گلی را که می‌خواهد از آن سفالینه بسازد، بر روی صفحهء چرخ می‌کوبد.
۲ – دستگاه «جیگر» و دستگاه «جولی»
برای ساخت و تولید تعداد زیادی قطعه یا ظرف هم‌سان و هم‌اندازه از دستگاه‌هایی به نام جیگر و جولی استفاده می‌کنند. دستگاه جیگر، عبارت است از چرخی که برای شکل‌دادن قطعات بر روی قالب گچی محدب ، طراحی شده است. بدین منظور قالب گچی به شکل محصول محدبی که ساخت آن به مقدار زیاد مد‌نظر است – مثلأ بشقاب – ساخته می‌شود و بر روی آن نصب می‌شود. روش کار به این صورت است که یک تیغه شکل‌دهنده، خمیر را که بر روی قالب گچی در حال چرخش قرار دارد، شکل می‌دهد. بعد از انجام این عمل، تیغه از روی قالب بلند می‌شود و اضافه خمیر دور قالب بریده می‌شود.
۳- ماشین ریخته‌گری (Casting Machine)
دستگاهی است که کار ریختن دوغاب ریخته‌گری آماده شده را به داخل قالب‌های گچی انجام می‌دهد. گفتنی است آب دوغاب به وسیله قالب گچی، گرفته می‌شود تا تنها جداره نازکی بر دیواره قالب بر جای ماند. بدیهی است که بعد از این مرحله دوغاب اضافی خارج می‌شود و پس از گذشت مدت زمان لازم و اطمینان از استحکام جداره تشکیل شده، بدنه از قالب خارج می‌شود تا مراحل بعدی یعنی خشک کردن، کارهای تکمیلی و تزیینی و سرانجام پخت بر روی آن انجام پذیرد.
۴- دستگاه پرس
شکل‌دادن خمیر یا پودر مرطوب با دانه‌بندی ریز و یکنواخت به وسیلهٔ فشار در دو قالب فلزی است. از این دستگاه بیشتر برای ساخت کاشی استفاده می‌کنند.
۵- ابزار تراش‌دهنده
در کارگاه‌های سفال‌سازی سنتی کشورمان از تیغه‌ای فلزی و ضد زنگ تیزی به نام «ماله» برای تراش و پرداخت قسمت‌های اضافی بدنه خام استفاده می‌کنند. گفتنی است که در کارگاه‌ها و کارخانجات بزرگ تولید سفال و سرامیک، ابزارهای تراش‌دهنده متعدد و متنوع و در اشکال مختلفی بوده و در عمل هم می‌توانند نحوه استفاده متفاوتی داشته باشند ولی در نهایت کار همه این نوع ابزار تراش و پرداخت بدنه خام است.
۶- ابزارهای برداشت گل و کنده‌کاری روی بدنه
ابزارهایی با مفتول فلزی ضدزنگ و دسته‌های چوبی، پلاستیکی یا فلزی است که از آن‌ها برای کنده‌کاری و برداشت گل و در نهایت تزیین روی بدنه سفال یا سرامیک استفاده می‌کنند. و به تناسب حجم فعالیت کارگاه و نوع کارگاه و نوع کارهای تزیینی ممکن است دارای انواع و اقسام متفاوتی هم باشند.
۷- ابزارهای شکل‌دهنده
ابزارهای ساده‌ای است از جنس چوب، فلز یا فیبر و … که به اشکال مختلف ساخته شده‌اند و برای شکل‌دادن خمیرگل و بدنه خام – عموماً برای مقعر و محدب‌کردن بدنه – از آن‌ها استفاده می‌شود.
۸ ـ قالب
صفحه چوبی یا سفالی گرد به اندازه «سر چرخ» ولی کمی نازک‌تر. هنگام کار قالب را روی «سر چرخ» می چسبانند و سفالینه های بزرگ (حدوداً به اندازه گلدان) را با قالب از روی سر چرخ بر می‌دارند و کنار می‌گذارند. سفالگر به تعداد زیاد قالب دارند؛ زیرا برای ساختن هر سفالینه یک قالب لازم است.
۹- سایر ابزار و وسایل کار مورد نیاز
در هر کارگاه سفالگری و سرامیک‌سازی، ابزارهای دیگری نظیر وردنه، قلم‌مو، کاردک، لیسه، فرچه، کاسه، سطل، پیستوله و… نیز وجود دارد که از آن‌ها طی مراحل ساخت، تکمیل و تزیین محصولات سفالی و سرامیکی استفاده می‌شود که در واقع ابزار جانبی یا سایر وسایل کار را تشکیل می‌دهند.
