صفر تا صد خاتم کاری

آشنایی با هنر اصیل خاتم کاری 

خاتم کاری یکی از هنرهای اصیل و ناب ایرانی است که به خوبی جایگاه خود را در فرهنگ و زندگی ایرانیان حفظ کرده است.

در خاتم کاری هنرمندان قطعات چوب را در اشکال منتظم هندسی برش می زنند و با استفاده رنگ های مختلف آن نقش های در خور تحسینی پدید می آورند.

هر چه این اشکال هندسی منظم تر، ریزتر و ظریف تر باشد کالای خاتم از غنای هنری بیشتری برخوردار است.

خاتم کاری در زمان صفویان از شکوه خاصی برخوردار بوده است. چرا که حمایت های حکومتی از هنرمندان و از سوی دیگر روابط تجاری عمیق با دیگر کشورها باعث می شد تا این هنر روز به روز گسترش زیادی پیدا کند.

عده ای پیشینه ی این هنر دستی ارزشمند را مربوط به دوران قبل از اسلام می دانند. در ؟آن زمان هنرمندان مکعب هایی به اضلاع ۴ میلی متر ایجاد می کردند و و آن را در نقش های گوناگون بر روی صفحه میخکوب می ساختند.

ابزار کار

وسایل مورد نیاز در یک کارگاه خاتم کاری، خط کش ثابت و خط کش تیردار، گونیا و پرگار، گیره فلزی، چکش، گاز انبر، مثلث ساب، اره سیم ساب دار، مغار، متر فلزی و سوهان تیز می باشد.

هنر خاتمکاری در دو گام انجام می شود.

گام اول شامل آماده سازی چوب ها و مصالح لازم برای برش زنی چوب و طراحی خاتم است و گام دوم انجام مراحل زیر سازی و چسبانیدن قطعات و اشکال خاتم بر روی زیرساز و همچنین پرداخت و جلای خاتم را در بر می گیرد.

خاتم کاری چگونه ساخته می شود؟

در این هنر چوب، استخوان و فلز را را به گونه ای برش می زنند تا مثلث های واحدی ایجاد شود، و از کنار هم قرار دادن این مثلث ها، اشکال هندسی منتظمی را به دست می آورند. اکنون نوبت چسباندن این اشکال روی ورقه های نازک چوب به وسیله سریش است؛ پس از چسباندن باید ورقه های چوبی را روی اشیا نصب کرد.

در خاتمکاری از چوب های نارنج، گردو، افرا، کیکم، عناب، فوفل، بتم، آبنوس، شمشاد و تبریزی استفاده می شود. همچنین استخوان های شتر، اسب، گاو، عاج طبیعی فیل و عاج مصنوعی نیز به دلیل استحکام بالای آن در خاتم کاری کاربرد زیادی دارد.
هنرمندان در برخی محصولات خاتم به دلیل بالا رفتن استحکام و مقاومت محصول از برخی فلزات رنگی نظیر نقره، آلومینیوم و برنج بهره می گیرند.

روغن کاری خاتم:
هنرمندان به منظور حفاظت از محصول در برابر گرما، سرما و رطوبت هوا و همچنین براق و شفاف شدن کالای خاتم از نوعی روغن جلا استفاده می کنند.

خصوصیات یک خاتم و مرغوب :

۱-از نکات مهمی که به هنگام خرید یک محصول خاتم باید بدان توجه داشته باشیم، تراکم نقوش و اشکال هندسی در محصول است. باید توجه کرد که هیچ جای محصول خالی از نقش و نگار نباشد.

۲-یکنواختی رنگ های کالا از دیگر محسنات یک محصول خاتم مرغوب به شمار می رود. باید دقت کرد که کلیه رنگ های مشابه یکدست باشند و تغییر رنگی نداشته باشند.
۳-مخفی بودن بتونه کاری هایی که جهت ترمیم استفاده می شوند بسیار مهم است.

۴- یکی دیگر از ویژگی های مهم یک خاتم مرغوب قرینه سازی اشکال و همسان و هم اندازه بودن اضلاع است.

چنانچه نکات فوق در یک اثر خاتم کاری رعایت شود آن کالا از ارزش مادی و معنوی بسیاری برخوردار است.