آشنایی با هنر خراطی

بررسی هنر خراطی و کاربرد آن

در هنر خراطی هنرمند خراط تکه ای یک دست ازچوب را با استفاده از ماشین خراطی به شکل مورد نظر خود برش می دهد و تفاوت آن با نجاری در این است که نجار از متصل کردن قطعات مختلف چوب حجم مورد نظر خود را می سازد.

خراطی کلمه ای عربی است از ریشه ی خرط که در لغت نامه به معنای تراشیدن چوب و برابر ساختن آن است گرفته شده است. هنرمند خراط به غیر از چوب به ماشین خراطی و ابزار فرم دهنده نیز نیاز دارد.

پیشینه ی هنر خراطی در ایران:

بدین سبب که چوب از موادی است که به سرعت در طول زمان فرسوده شده و از بین می رود، آثار زیادی از این هنر باقی نمانده است. از جمله مستنداتی که نشان می دهد هنر خراطی چقدر در ایران قدمت داشته، نقوش به جا مانده از دوک نخ ریسی است، که نمونه های مختلفی از آن در کاوش های باستان شناسی یافت شده است. دوک نخ ریسی برای حرکت دورانی و بدون لنگی، نیاز به بدنه ای کاملا یکنواخت نسبت به محور تقارن خود دارد و شاید تنها راه به دست آوردن چنین وسیله ای استفاده از هنر خراطی باشد. غیر از نقوش برجسته ای که در آن ها دوک نخ ریسی دیده می شود، می توان به یک پایه میز چوبی خراطی شده که در اثر سوختن تبدیل به ذغال شده، و نیز نقش برجسته هایی از تخت جمشید که درآن ها اورنگ (تخت) داریوش حک شده و مشخص است که پایه های این تخت خراطی شده و… اشاره کرد.

مراحل کار هنر خراطی:

ابتدا هنرمند خراط چوب مورد نظر خود را با توجه به حجمی که قصد ساخت آن را دارد، انتخاب می کند. سپس چوب را محکم به ماشین خراطی می بندد و بعد از روشن کردن ماشین و شروع حرکت دورانی چوب، با مغار نقش دلخواه را روی آن حک می کند. چرخ های خراطی در گذشته دستی بودند اما امروزه برقی اند.

اکنون نوبت به سمباده کاری و پرداخت داخل و بیرون کار رسیده است سپس در صورت دلخواه می توان برای زیبایی بیشتر کار روی آن کیلر یا روغن جلا زد و یا حتی در مواردی چوب را رنگ می کنند.

ابزارهای مورد نیاز در این رشته عبارتند از: مغار، سوهان، چاقو، تیشه، مته دستی و …

موارد استفاده هنر خراطی:

از این رشته در موارد مختلفی استفاده می شود. در گذشته برای ساخت پایه آباژور، سر قلیان و گهواره های چوبی کاربرد داشت و امروزه برای نرده های راه پله، مبلمان و … استفاده می شود. حتی امروزه برای تزیین از ظروف خراطی شده نیز بهره می گیرند.

چوب مورد استفاده در خراطی چه خصوصیاتی باید داشته باشد؟

برای بهتر تراش خوردن، بهتر است چوب نرم و اندکی مرطوب باشد و البته هرچه جنس چوب فشرده تر ومحکم تر باشد، بیشتر می شود روی آن کارهای ظریف انجام داد و حاصل کار نیزاز دوام بیشتری برخوردار می گردد. سپیدار یکی از نمونه های چوب خراطی است. از دیگر چوب هایی که دراین هنر پرکاربردند می توان به این موارد اشاره کرد: گردو، بید، گلابی ، نارون، توسکا، زبان گنجشک، چنار، کنار، گز و… .

چکیده:

هنر خراطی از جمله صنایع دستی مرتبط با چوب است. در این رشته غیر از چوب، هنرمند به ماشین خراطی و ابزارهای آن نیاز دارد. خراط پس از انتخاب چوب که معمولا باید نرم و کمی مرطوب و محکم باشد ، آن را با گیره های ماشین محکم کرده و با ابزار رویش نقش می زند. در مرحله ی بعد سمباده کشیده و پس از آن کیلر یا روغن جلا می زند. امروزه از خراطی برای ساخت نرده های راه پله، مبلمان و … استفاده می شود.