سبک های قلم زنی

آشنایی با هنر قلم زنی و سبک های آن

هنر قلم زنی از شاخه صنایع دستی فلزی می باشد. این هنر از کنده کاری و تزیین نقش های مختلف  بر روی فلزهایی از جنس مس، طلا، نقره یا برنج به وجود می آید. در این مقاله شما را با سبک های قلم زنی آشنا می کنیم.

پیشینه ی این هنر به زمان سکاها یا سیت ها باز می گردد. جام های طلای مارلیک به همین دوره مربوط می شوند. اوج هنر قلم زنی مربوط به دوره ی هخامنشی است اما به دلیل حمله ی اسکندر و دستور او مبنی بر ذوب فلزات و تبدیل آن ها به سکه، آثار زیادی از آن زمان به جا نمانده است.

دامنه ی فلز کاری در ایران بسیار گسترده است و بیشترین فلزی که معمولا در کشورمان مورد استفاده قرار می گیرد مس است. شهر اصفهان بزرگترین مرکز قلم کاری در کشور است و در بین کارگاه های صنایع دستی، کارگاه های قلم زنی مس و برنج بیشتری تعداد را به خود اختصاص داده اند و تعداد شاغلین مشغول به این رشته از صنایع دستی از سایر رشته ها بیشتر است.

سبک های قلم زنی

برجسته کاری: در این سبک، از قلم های برجسته کاری استفاده می شود و پس زدن قیر به کار، طرح را از پشت برجسته می کنند.

نیمه برجسته کاری: بر خلاف سبک قبلی در این دسته از قلم های معمولی استفاده می شود و به جای اینکه طرح را از پشت برجسته کنند، با پایین بردن زمینه از طرف مقابل، سطح را پردازش شده نشان می دهند.

ریزه قلم زنی: در این روش که توسط چند نوع قلم انجام می شود، طرح نهایی دارای برجستگی نیست و بیشتر از طرح های گل و مرغ اسلیمی و … در آن استفاده می شود.

حکاکی: در این روش تنها از یک قلم استفاده می شود و با استفاده از این قلم تیز، گوشت فلز کنده می شود.

مشبک کاری: در این نوع از قلم زنی زمینه کاملا از سطح فلز جدا می شود. در قدیم از این روش برای ساخت محل هایی که قرار بود آب از آن عبور کند و چراغ های فانوسی استفاده می شد.

ابزار کار

صنعتگران این رشته معمولا از دو دسته ابزار استفاده می کنند: دسته ی اول ابزاری که در هنگام ساخت بدنه ی اصلی ظرف احتیاج می شوند مثل کوره برقی، فرچه، دستگاه خم کاری، سندان و چکش. دسته ی بعدی ابزاری که در هنگام قلم زدن روی ظرف مورد استفاده قرار می گیرند مانند انواع قلم آهنی، پرگار، چکش، دستگاه قیر آب کنی و … .

محصولات نقره ای

ماده ی اولیه ای که در این هنر به آن نیاز است، نقره ۸۴ درصد عیار است. نقره را در ابتدا آب می کنند و به صورت شمش در می آورند. سپس با استفاده از دستگاه نورد آن ها را به ورق نقره تبدیل می کنند، بعد از این کار با قیچی آن ها را در اندازه های مورد نیاز می برند و لحیم می نمایند. سپس با چکش به صورت دلخواه درشان می آورند. پس از این مرحله، بدنه ی اصلی به کارگاه های قلم زنی برده می شود تا پس از اینکه طرح بدون الگو و به صورت کاملا ذهنی بر روی کار پیاده شد، با چکش و قلم آهنی آن را قلم زنی کنند. قلم ها معمولا توسط صنعتگران همین رشته ساخته شده است. در نهایت فرآورده به کارگاه بازگردانده می شود تا پرداخت شود و صیقل بخورد و آماده ی عرضه شود. آثار هنری قلم زنی نقره عبارتند از: شمعدان، گلدان، سرویس چایخوری، جعبه، کاسه، قاب عکس، قندان و … .

چکیده

از جمله بیشترین هنرهای فلزکاری که در ایران صورت می گیرد و کارگاه های زیادی را در شهر اصفهان و سایر نقاط به خود اختصاص داده است قلمکاری است. قلمکاری هنر ایجاد نقوش توسط ابزار دستی بر روی فلزاتی مثل مس، طلا، نقره و برنج است و به صورت های متنوعی مانند برجسته کاری، نیمه برجسته، حکاکی و مشبک کاری و ریزه قلم زنی انجام می شود.